Mixtape hip hop severlerin ve yakından uzaktan takip eden herkesin aşina olduğu bir terim. Önde gelen internet sözlüklerine baktığımızda “çeşitli kaynaklardan kaydedilen şarkıların derlendiği bir CD veya kaset” anlamına gelen mixtape, hip hop’ın doğuşundan bu yana çeşitli formlara ve amaçlara bürünmüş bir araç.
Peki hip hop tarihi boyunca nasıl oldu da bu kelimelere ayırdığımızda ‘mix’ ve ‘tape’ kelimelerinden karışık kaset gibi direkt bir anlam elde ettiğimiz mixtape’ler sevilen şarkıların toplandığı bir fiziksel kopyadan ticari amaçlar güden ve neredeyse albümler kadar ciddiye alınan dijital projelere kadar dönüştü? Bunun için zamanda yolculuk yapmamız gerekiyor.
Mixtape öncesi Erken Yıllar: Hip-Hop’ın Doğuşu
Her hip-hop düşkünün de bildiği üzere hip-hop’ın kökenleri Bronx’un bodrum katı partilerine dayanıyor. Bu partilerle sık sık adı geçen ve bilinen ilk partiyi 1973’te vermiş Kool Herc ve dönemin en popüler parti DJ’lerinden bir diğeri olan Afrika Bambaata karışık kasetleri sadece partilerdeki canlı performanslarını kaydedip satma amacıyla kullanıyor çünkü henüz yeni doğmuş bir müzik türü olan hip-hop’ı stüdyoda şarkı kaydederek icra eden kimse yok, hatta MC kavrmı bile henüz yeni yeni gelişiyor. Dönemin diğer önemli isimlerinden Grandmaster Flash ve MC Hollywood gibi isimler de bu yöntemle o dönemler mixtape’lerle hem namlarını yürüttüler hem de kendilerine geçim kaynağı yarattılar.
Mixtape dünyasında Resmi olmayan A&R’lar
Rap’in yavaş yavaş oturmaya başlayan bir müzik türü olmasıyla ve piyasada hatrı sayılır derece MC kayıtlarının olmasıyla karışık kasetlerin kullanılma amacı da yavaş yavaş bu kayıtları yayıp olabildiğince insana ve bölgeye ulaştırmak olmaya başladı. DJ’ler de bu sürecin en kritik isimleri. Yerel radyolar dışında radyoda hip-hop’ı duymanın bugünkü kadar alışık olunmadığı o günlerde sanatçının bilinirlik kazanmasında ve kitle oluşturmasında DJ’lerin mixtape’lerinin önemi büyüktü. 90’lardan herhangi bir DJ mixtape’inin nasıl bir şeye benzediğini açıklamak gerekirse, o dönemde yeni çıkan, hit olmuş veya hit olma potansiyeli olan şarkıların spotify çalma listesi yaparcasına bir kaset veya CD’ye toplanmış haliydi. Ayrıca karışık kasetlerde exclusive birkaç adet parça da bulunurdu. Bu parçalar bir sanatçıyla DJ’in beraber çalıştıkları ve insanların sadece o karışık kasette bulabileceği şarkılar. Peki karışık kasetler neden bu kadar popülerdi ve neden hakları kendilerine ait müzikleri sokaklarda başka bir kopyaya aktarılıp illegal bir biçimde satılan müzik şirketleri buna ses çıkartmıyordu? Çünkü o dönemlerde müziğe sahip olmak şimdiki kadar kolay değildi ve her çıkan albüm bir tık uzakta değil bir müzik dükkanı ne kadar uzaklıktaysa o kadar uzaktaydı. Bu da insanları her albümden en iyileri dinleyebildikleri tek bir satın alıma, yani karışık kasetlere itiyordu. Şirketlerin ses çıkarmama sebebi ise karışık kasetlerin bünyelerindeki sanatçıların duyulmasını sağlamalarıydı ki bir şirket elindeki sanatçının daha da ünlenmesinden başka ne ister. O dönemin tanınmış mixtape DJ’lerine örnek vermek gerekirse DJ Drama -ki çoğu kaynakta en çok mixtape satmış DJ olarak geçer-, DJ Cannon, DJ Clue, Funkmaster Flex ve kendine has chopped & screwed tarzıyla şarkılara farklı bir boyut kazandırıp bunları mixtape yapan DJ Screw örnek verilebilir.
50 Cent, T.I. ve sokak albümleri
50 Cent’in rekabetten ve insanları trollemekten hoşlandığını hepimiz biliyoruz. Kariyerinin en başından beri böyle bir kişiliğe sahip olan 50 Cent, zaten sokak dünyasında yeterince hasmı yokmuş gibi kariyerinin en başından tüm dikkatleri üzerine çekip piyasanın ağır toplarını kızdırmak istedi. Bu hedefine ise How to Rob isimli bir parçayla ulaştı. Parçada New York rapçileriyle dalga geçip onları nasıl soyacağını anlatan 50 Cent, rap dünyasında da kendine hasımlar edinmeyi başarmıştı. Bu parçadan bir süre sonra 9 mermiyle vurulup hayatta kalmayı başaran 50 Cent’in tekrar sokaklara ve müziğe dönmesi biraz zorlaşsa da hala sokaklarda yetenekli yeni isim olarak ünü devam ediyordu. İyileştikten sonra belayı çeken biri olarak haliyle şirketler de dahil kimse 50 Cent ile çalışmak istemiyordu. Dönemin mixtape DJ’lerinden DJ Whoo Kid ile tanıştıktan sonra seri üretime geçen 50 Cent, G-Unit’le beraber stüdyoda takılıp dönemin bilindik altyapılarının üzerine freestyle’lar yapıyordu. Paraya ve bilinirliğe ihtiyaç artınca, bu freestyle’ların bulunduğu bir mixtape çıkartıp sokaklar elden satan 50 Cent mixtape’in anlamını değiştirdi. Artık bir toplama kasetten ziyade bir sokak albümü mantığı oluştu. Bu mixtape’ler de 50 Cent’e tekrar piyasada istenen adam olmanın yolunu açtı.
Tüm bunlar yaşanırken güneyde şuan günümüzü kasıp kavuran trap müziğin inşası başlamış durumda, T.I. temeli parmaklarıyla kazan isim. “Trap” hayat stili ve trap evleri ‘kirli’ güneyde her zaman varolan şeylerdi fakat müziğini yapmak? Kayıt tuşuna basıp o gün pişirdiğin veya sattığın uyuşturucuyu açık açık anlatıp altına güneyin ‘bounce’ kültüründen türeyen trap altyapıları koymak? O zamana kadar bu kadar açık sözlü ve cahillik seviyesinde cesur olmamış hip-hop dünyasının ve tabii şirketlerin pek aklına yatan bir fikir olmadı maalesef. T.I. ise çözümü 50 Cent’in sayesinde doğuyu kasıp kavurduğu yasal olmayan sokak albümleri yapıp, mahalleden mahalleye gezerek elden satmakla buldu.
Yeteneğinin sınırlarını zorlayan genç yıldız: Lil Wayne
2003 yılında yoluna mixtape’ler ile başlayan 50 Cemt ülkedeki en ünlü rapçi olmuş, TI ise trap müziğin temellerini atıp üne kavuşmuştu. Fakat günedye değinilmesi gereken bir isim daha var ve kendisi 1999’da 17 yaşında solo kariyerine başlamış, 2003 oldığumda çoktan ülkedeki tanınan rapçilerden biri olmulş Lil Wayne’den başkası değil. O zamana kadar çktan 3 solo albüm çıkartmış Lil Wayne, kariyerine başlama niyetiyle olmasa da ilk 3 albümüne gelen sert eleştirilerin aksini kanıtlamak ve işin içine şirketler ve prosedürler karışmadığında neler yapabileceğini göstermek için ünlü serisi Da Drought’un ilk mixtape’ini çıkarttı. Sonrasında 2005’te DJ Drama ile Dedication: Gangsta Grillz, 2009’da üçüncüsü yakın zamanda çıkmış No Ceilings gibi diğer ünlü serilerine başlamış Lil Wayne günümüze kadar 34 mixtape çıkarttı. Düşünün, ünlü bir rapçisiniz bir hit şarkı çıkartıyorsunuz sonra Lil Wayne şarkınızın altyapısını alıp hayatını buna bağlıymışçasına rap yapıyor, mixtape’ine koyuyor ve sizin şovunuzu çalıyor, sanatçılar için korkutucu olsa da Lil Wayne’in kariyerinin ivmelenmesi yolunda çok işe yarayan bu mixtape kataloğu aynı zamanda kendisinin çoğu kritiğin gözünde tarihin en iyi mixtape sanatçısı ünvanına sahip olmasını sağlıyor.