Öğrenilmiş çaresizlik, bir durumda sürekli olarak olumsuz sonuç alma sonucu ortaya çıkan olumsuz sonucu ve başarısızlığı kabullenme durumunu tanımlamak için kullanılan bir terim. Bir çok deneyim sonucunda olumsuz olanla karşılaşıp kabullenmek ve bunu benimsemek güçlü ve etkilediği kişiyi çıkmaza sokan bir psikolojik etkidir. Peki biz müzik, özellikle hip-hop, kurtlarının deneyimlediği en büyük öğrenilmiş çaresizlik durumu nedir? Cevap tahmin edilebilir, Kanye West ve bize vadettiği albüm çıkarma tarihleri.
Geçtiğimiz haftalarda gerek sosyal medya üzerinde kendi platformunda gerekse geleneksel ana akım medyada Kanye West bir hayli aktif. 2020 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerine adaylığını koyması ve hatta ilk mitingini kendi usulünde sansasyonel bir sürü haber malzemesi dağıtarak yapması, JESUS IS KING’den bu yana ilk çıkardığı şarkı olan Travis Scott yardımlı Wash Us In Blood single’ı, kürtaja karşı olduğuna ilişkin açıklamaları derken kendine has albüm promosyonunu yapan Kanye West, annesinin ismini taşıyan DONDA: With Child albümünü Twitter üzerinden bir snippet ve sonrasında da bir şarkı listesi paylaşarak sevenlerine duyurdu. Albüm çıkış tarihi olarak 24 Temmuz’u yani hemen önündeki Cuma gününü belirleyen Kanye West, çocukluğumuzdan pek iyi tanıdığımız yalancı çobanın Chicago’daki kayıp kardeşi olduğundan ötürü kimseyi kendine inandıramadı ki insanlar da haksız sayılmaz, albüm maalesef hala ortada yok. Peki neden Kanye West’e artık kimse inanmıyor? Bu sorunun cevabı için ufak bir tarih gezisi yapmakta fayda var.
2001 civarlarında Jay-Z’nin Blueprint albümü için çalışırken bir yandan da kendi rap kariyerinin başlangıcı için çalışan Kanye West, çevresinden kendi rap kariyeri için hiç destek almadan, rap hevesinden vazgeçip prodüksiyondan devam etmesi için yapılan baskılara maruz kalarak 5 yıl boyunca çıkış albümü The College Dropout’u hazırladı. 1999-2004 arası çalıştığı albümü için ilk çıkış tarihini Ağustos 2003 olarak belirlemesine rağmen, belki de kendisini efsane yapan özelliği mükemmeliyetçiliği yüzünden Şubat 2004’e kadar albümde sürekli değişiklikler yaparak 3 çıkış tarihini kaçırdıktan sonra 10 Şubat 2004’te yayınladı. Albümün 193 gün gecikmesinin diğer sebeplerinden biri ise o dönem birçok rap sanatçısına şarkı yapıyor olmasıydı.
Hemen sonrasındaki zaman periyodunda Dropout serisinin ikinci albümü Late Registration için kolları sıvayan Kanye West, farklı bir ses için keşfe çıktı. İlk albümündeki soulful havanın yanına orkestral bir tema ve enstrüman düzeni eklemek isteyen Kanye West, tüm bunlar olurken bir yandan da albümü bitiriyordu. Albüm tarihi için 12 Temmuz belirlendikten sonra yerinde duramayan Kanye West Celebration şarkısında kullanmak üzere sipariş ettiği klavseni (piyanonun atası sayılan klavyeli bir enstrüman) beklerken ve kullanırken albümü yine yetiştiremedi ve albüm 30 Ağustos 2005’te 49 günlük bir rötarla ve kaçan 2 çıkış tarihiyle yayınlandı. Late Registration’un dinleme partilerinden birinde üçüncü albümü Graduation hakkında Ekim 2006’da çıkacağını söyleyen Kanye, ilk verdiği tarihten albümü çıkarabildiği tarihe kadar büyük bir yaratıcı süreçten geçti. U2 ile çıktığı turdan sonra kendisinin de bir stadyum dolu insanın eşlik edebileceği büyük şarkılarının olmasını istemesi ve Daft Punk’ı ilk dinleyişinden sonra elektro-pop’un ilgisini çekmesiyle yoğun bir deneysel zaman periyoduna giren Kanye West, mükemmeliyetçiliğinin de etkisi yüzünden 1 yıla yakın bir süre stüdyodan çıkamadı, haliyle albüm de Eylül 2007’ye kaldı. Stronger’ı 75, Good Life’ı 16 kere aranje etmesi de bu süreçte aklındaki fikirlerin yoğunluğunu gösterir nitelikte. Artık en sonunda yeni bir çıkış tarihi olarak 18 Eylül 2007 verildi, fakat Kanye 1 yıla yakın beklettikten sonra albüm tarihini bir hafta öncesine yani 11 Eylül’e aldı, sebebi ise 50 Cent’in aynı gün çıkaracağı Curtis albümüyle satış yarışına girmek. Sonuç olaraksa 345 gün geciken Graduation, ilk hafta 957 bin birim satarak ilk haftasında 691 bin birim satan Curtis’i tüm listelerde geçti.
4 yıl sonra 2011’in ilk saatlerinde Las Vegas’ta bir yılbaşı partisindeyken Kanye West ile Jay-Z ikilisi ortak projeleri Watch The Throne’u duyurdu ve bir ay içerisinde çıkaracaklarını açıkladılar. Ocak ayında yeni projeleri için ilk single’ları HAM’ı çıkardıklarında ise işler bekledikleri gibi olmadı ve dinleyicilerden geçer not alamayan ikili albümün çıkışını askıya alıp tekrar stüdyoya girdiler. Kanye West ve Jay-Z ikilisinin hep inişli çıkışlı bir ilişkisi olduğunu biliyoruz -bilmeyen varsa Big Brother isimli Kanye West şarkısını dinleyebilir- fakat bu iniş çıkışlar Watch the Throne yapılırken bile durmuyor. Kanye West’in sık ve pahalı sample kullanımları (bknz. Otis) albümün bütçesini zorluyor, ikili albümün son şarkı listesinde bir türlü ortak paydaya varamıyor derken aylardan Ağustos geliyor. Albümün çıkış tarihi 1 Ağustos 2011 olarak duyurulsa da ikili bu tarihi kaçırıyor ve toplamda 209 günlük bir beklemenin ardından 8 Ağustos 2011’de albümü çıkarıyorlar.
Bu esnada 808s & Heartbreak, My Beatiful Dark Twisted Fantasy ve Yeezus olmak üzere üst üste 3 solo albümü zamanında çıkarmayı başarmış ve hatta 808s & Heartbreak’i duyurulan tarihinden bir gün önceden çıkarmış Kanye West sevenlerini şımartsa da işler The Life Of Pablo’da yine bildiğimiz gibi oldu, hatta kendisinin albüm geciktirme ve yarattığı kargaşada kariyer zirvesiydi yeni albümü.
İlk kez So Help Me God adıyla duyurduğu albüm için 2014’te çıkacak sözü veren Kanye West sonraki süreçte All Day adlı single’ını çıkardı ve açıklamanın üzerinden 7 ay geçmişken albümün yeni ismini SWISH olarak açıkladı. Kanye’nin bir sonraki adımı ise 2016’nın ilk saatlerinde büyük ses getiren Jumpman ve Nike hedefli diss parçası Facts single’ıydı. Kanye aynı süreçte sürekli albümün şarkı listesini değiştirip bunları tweet atıyor, şarkıların isimleriyle ve sıralarıyla oynuyordu. Sonunda albüm için 11 Şubat 2016 olmak üzere bir tarih veren Kanye ayrıca albümün ismini tekrar değiştirip WAVES yaptı. Sonrasında albümün ismini Max B’den arakladığını düşünen Wiz Khalifa ile tartışan Kanye önce albümün ismini son hali olan The Life Of Pablo yaptı sonra da albüme Max B’nin kendisine WAVES ismini kullanmasına izin verdiğini duyduğumuz bir telefon konuşması skit’i ekledi. (bknz. Siiiiiiiiiilver Surffffeeeeer Intermission) 11 Şubat 2016 günü herkes albümü beklerken bu sefer Chance the Rapper devreye girdi ve son anda Kanye West’i albüme Waves’i eklemesi için ikna etti ve haliyle albüm 11 Şubat günü piyasaya sürülemedi. İlk defa suçlu kendisi olmayan Kanye ise albüm kapağının ‘Chance’i suçlayın’ versiyonunu twitterda paylaştı.
545 günlük hasret sonunda 14 Şubat 2016’da yayınlanan albümün sıkıntısı Kanye West’in bitmemiş yarım projesini sadece TIDAL’da dinleyiciye sunmasıyla devam etti. The Life Of Pablo’nun ‘yaşayan bir organizma’ olmasını isteyen Kanye birkaç ay boyunca halihazırda çıkmış albümü üzerinde değişiklikler yaptı. Saint Pablo’yu ekledi, Wolves’dan Frank Ocean’ı çıkarıp ona kendi interlude’unu verdi, Feedback’in prodüksiyonuyla baştan sona oynadı derken albümü insanlar bir yandan dinlerken bitiren Kanye West, bu esnada 1 Nisan 2016’da da The Life Of Pablo’yu tüm platformlara sürdü.
2018’de ye ve KIDS SEE GHOSTS olmak üzere iki albümü de zamanında çıkarmış Kanye West bu zaman diliminde yeni albümü Yandhi’nin çalışmalarına başladı. Yandhi hiç duyamayacağımız rafa kaldırılmış bir proje olduğu için bu yazıda bir paragraf açmayacağım yoksa Turbo Grafx 16 ve Good Ass Job gibi asla çıkmayacak projeleri de yazmak gerekecek ve bu yazı amacından sapacak fakat Yandhi, Kanye West’in ‘Allah Kitap’ dönemine geçiş zamanlarında gündemde olan işiydi ve JESUS IS KING’te Yandhi işlerinden birkaç tanesini duyduk. Yandhi resmen JESUS IS KING’e dönüştüğündeyse Kanye West bize ilk tarihi verdi, 27 Eylül 2019. Fakat bu tarihten sonra bir türlü bitmeyen şarkı aranjelerinden ve Kanye’nin en iyisi olsun takıntısından dolayı albüm iki farklı tarihi kaçırarak ilk açıklanan tarihinden 28 gün sonra 25 Ekim 2019’da yayınlandı.
Geçmişe şöyle bir dönüp baktıktan sonra Kanye West’in bundan sonra duyuracağı her albüm çıkarma tarihinde ciddi olsa bile öğrenilmiş çaresizliğimizden dolayı hiçbirimizin kulak asmayacağı aşikar fakat yalancı çobanın hikayesinde çoban sonunda kendini kurtlara kaptırsa da Kanye West’in öyle bir derdi yok. Üst düzey medyatik kişiliği ve elit düzeydeki yeteneğiyle Kanye West hiç tarih açıklamadan sürpriz bir albüm çıkarsa bile -ki artık öyle yapmalı- yüksek satış istatistiklerine ulaşacaktır. Bakalım DONDA albümü konusunda bizi neler bekliyor. Dinleyebilecek miyiz? Kaç gün gecikecek? Yoksa o da hiç dinleyemeyeceğimiz efsaneler arasında yerini alacak mı?